تسلط بر زبان تجارت بین‌الملل از آن جهت اهمیت دارد که هر کدام از آنها دارای بار معنایی و حقوقی خاص خود هستند. در واقع هر یک از این اصطلاحات دارای تعریف خاص خود بوده که در عقد قراردادهای تجاری یا بسیاری از موارد دیگر باید به آنها توجه کرد. این اصطلاحات ده‌ها مورد از واژگان تجارت بین الملل را در بر می‌گیرد که یک بازرگان کارکشته باید به تعداد قابل توجهی از آنها مسلط باشد. برخی از این اصطلاحات مربوط به گمرک و ترخیص کالا، برخی دیگر مرتبط با حمل‌ونقل کالا یا مسائل بانکی و ارزی است. یکی از مهم‌ترین مباحث در این خصوص، بحث اینکوترمز بوده که به یک سری قواعد در زمینه صادرات کالا اشاره دارد. مقاله زیر به تعریف و بار معنایی بسیاری از واژگان و اصطلاحات بازرگانی خارجی اشاره کرده است.
انواع اصطلاحات مهم خارجی در بازرگانی خارجی و اهمیت آنها
تجارت و بازرگانی از زمان پیدایش انسان تاکنون وجود داشته و در آینده نیز همچنان وجود خواهد داشت. هر چند روندها و فرایندهای انجام این کار به مرور زمان دچار تغییر و تحول شده، اما داد و ستد کالا همواره یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر بوده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت. با این حال، انجام این کار مستلزم داشتن مهارت در برخی حوزه‌ها و مسائل بوده که یکی از مهم‌ترین آنها تسلط بر واژگان تجارت بین‌المللی است. اصطلاحات بازرگانی مهم در بازرگانی خارجی، واژگانی بوده که به صورت متفق‌القول مورد قبول تمام کشورها، تجار و بازرگانان جهان است. این واژگان هر کدام دارای بار کارمعنایی خاصی در بازرگانی خارجی بوده و تسلط بر آنها بر تمام فعالان این حوزه ضروری است. اهمیت اصطلاحات تجارت بین‌الملل از آنجاست که هم در مکاتبات تجاری و هم در مذاکرات بازرگانی با طرف‌های خارجی اهمیت خواهد داشت. بنابراین عدم تسلط بر آنها، افراد را به دردسر خواهد انداخت. ما در این مقاله تلاش می‌کنیم تا به مهم‌ترین این اصطلاحات اشاره و آنها را تعریف کنیم.
اظهارنامه گمرکی کالا ( World Customs Organization )
این اصطلاح مربوط به زمانی است که واردکننده یا صادرکننده قصد صادرات یا واردات کالای خود را داشته و نیاز به ترخیص کالا دارد. در اینجا فرد باید کالای خود و ویژگی‌های آن را در فرم مربوطه وارد کند تا مسئولان گمرکی آن را بررسی کنند. در واقع در اینجا صادرکننده یا واردکننده جهت ترخیص کالا، آن را به زبان خود معرفی خواهد کرد. تمام کالاها برای ورود یا خروج از کشور باید دارای اظهارنامه گمرکی بوده و این سند، یک الزام حقوقی برای فرد محسوب می‌شود. یعنی مسئولیت اظهارنامه و مشخصات درج شده در آن بر عهده فرد خواهد بود.
گواهی بیمه ( Insurance Certificate )
گواهی بیمه سند و برگه‌ای است که نشان می‌دهد بیمه‌نامه برای کالای مذکور صادر شده است. بیمه کردن کالا در امر تجارت و بازرگانی معمولا ضروری بوده و این کار توسط شرکت‌های بیمه‌ای در داخل یا خارج از کشور صورت می‌گیرد. گواهی بیمه برگه‌ای است که معمولا قابلیت انتقال ندارد.
سیاهه تجاری ( Commerical Invoice )
سیاهه تجاری برگه‌ای است که در آن مشخصات مربوط به کالا نوشته و از جانب فروشنده به نام خریدار صادر خواهد شد. در واقع براساس این سند هزینه کالای مورد نظر به حساب خریدار زده خواهد شد. سیاهه تجاری باید حاوی برخی اطلاعات مهم از قبیل مشخصات خریدار و فروشنده، وزن کالا، ویژگی‌های کالا، قیمت، شرایط پرداخت هزینه و برخی مواد باشد.
پیش فاکتور ( Proforma Invoice) ( پروفرما )
پیش‌فاکتور یکی از اصلی‌ترین اصطلاحات مهم در بازرگانی خارجی است. پیش‌فاکتور در واقع یک سند یا توافق‌نامه اولیه محسوب می‌شود. در واقع بعد از آنکه خریدار و فروشنده به توافق اولیه در خصوص معامله دست یافتند، فروشنده کالا پیش‌فاکتور را به نام خریدار صادر می‌کند. با استفاده از این پیش‌فاکتور، خریدار می‌تواند در کشور خود مقدمات ثبت سفارش کالا را انجام دهد.
وزن قانونی ( Declaration Of Gross Weight )
وزن قانونی زمانی اهمیت پیدا می‌کند که حقوق ورودی کالا براساس وزن آن تعیین شود. براساس قانون گمرک، وزن قانونی کالا برابر است با وزن ناخالصی (وزن با ظرف) که وزن ظرف از آن کم شده باشد. معمولا به این صورت بوده در گمرک وزن ظرف‌ها کاملا مشخص و تعیین شده است. بنابراین به راحتی می‌توان آنها را کم کرد. وزن قانونی مبنایی برای پرداخت عوارض و حقوق گمرکی خواهد شد.
سود بازرگانی ( Commerical Profit )
سود بازرگانی مبلغی بوده که علاوه بر حقوق گمرکی و عوارض به هنگام واردات برخی از کالاها گرفته می‌شود. انجام این کار با استناد به مصوبه هیئت وزیران بوده و بیشتر به منظور حمایت از تولید داخلی صورت می‌گیرد. میزان سود بازرگانی متغیر بوده و هر ساله می‌تواند تغییر یابد. بنابراین یک عدد ثابت و مشخص نیست. ضمن آنکه سود بازرگانی از تمام کالاها گرفته نشده و مربوط به برخی کالاهای خاص است. همچنین سود بازرگانی ارتباطی به کالاهای صادراتی ندارد.
کارنه تیر ( TIR Carnet )
این اصطلاح بازرگانی خارجی مربوط به حمل و نقل زمینی کالا است. تصور کنید یک کالا از مقصد روسیه به وسیله زمینی به ایران ارسال می‌شود. در بین راه باید از برخی کشورهای دیگر عبور کند. کارنه تیر باعث می‌شود تا تشریفات و امور گمرکی مربوط به کشورهای مابین دو کشور حذف شود. این کار روند تجارت کالا را از راه زمینی بسیار آسان خواهد کرد.
مانیفست ( Manifest )
مانیفست یکی دیگر از اصطلاحات تجاری بوده که بسیاری از افراد با بارنامه آن را اشتباه می‌گیرند. مانیفست اشاره به مجموعه بارهای مختلفی دارد که توسط یک وسیله نقلیه حمل می‌شود. فارغ از این که آن بارها متعلق به چه افرادی خواهد بود. معمولا توسط هر وسیله نقلیه (کشتی، قطار، هواپیما، کامیون) ممکن است مجموعه‌ای از بارها حمل شود و همه آنها متعلق به یک نفر نباشد. مانیفست شامل برخی اطلاعات از قبیل گیرنده، فرستنده، ویژگی‌های کالا، سند حمل و برخی اطلاعات دیگر است.
بارنامه یا اسناد محل
بارنامه که معمولا به آن اسناد حمل نیز می‌گویند به سندی اشاره دارد که معمولا توسط حمل کننده کالا صادر می‌شود. در بارنامه معمولا اطلاعات مهمی از قبیل مشخصات عامل حمل کالا، مشخصات گیرنده، هزینه حمل، نوع وسیله حمل، بندر بارگیری و تخلیه نوشته می‌شود. داشتن بارنامه نقش زیادی در خصوص دریافت خسارت از شرکت‌های بیمه دارد. بارنامه‌ها خود در انواع مختلفی صادر می‌شوند که شامل بارنامه دریایی، هوایی، راه‌آهن، کامیون و سایر بارنامه‌های دیگر است.
استریپ ( Strip )
استریپ به عملیاتی گفته می‌شود که در آن کالای مورد نظر بعد از رسیدن به مقصد بارگیری و به کامیون یا وسیله نقلیه انقال داده می‌شود که در واقع همان عملیات تخلیه است. در استریپ باید صاحب کالا یا نماینده وی به همراه لیست جابجایی حضور داشته باشد. عملیات تخلیه معمولا توسط لیفتراک از طریق کارگران صورت می‌گیرد. استافینگ نیز معمولا عکس استریپ خواهد بود. در استافینگ معمولا کالا از کامیون به داخل کانتینر منتقل می‌شود.
اینکوترمز چیست و چه اهمیتی دارد ؟
در قسمت‌های قبل به مجموعه‌ای از مهم‌ترین اصطلاحات تجاری و بازرگانی اشاره کردیم. اما در اینجا قصد داریم تا به مهم‌ترین موضوع در این خصوص یعنی اینکوترمز (Incoterms) اشاره کنیم. این اصطلاح ترکیبی از سه کلمه لاتین (International Commercial Terms) بوده که به معنای واژگان بین‌المللی بازرگانی است. یک کالا از بدو تولید تا رسیدن به دست خریدار مراحل مختلفی را طی می‌کند. ممکن است به صورت‌های مختلفی این کالا به دست خریدار برسد. اصطلاحات انکوترمز به صورت بین‌المللی بوده و در برگیرنده حالت‌های مختلف رسیدن کالا از تولیدکننده به خریدار است. به صورتی که در هر کدام از این حالت‌ها، مسئولیت‌ها و هزینه‌های را برای طرفین مشخص کرده است. در حالات مختلف تحویل کالا، ممکن است دو طرف خریدار و فروشنده متقبل مسئولیت‌ها و هزینه‌های مختلف شوند. Incoterms برای هر کدام از این حالات، واژگان و اصطلاحات مختلف را در نظر گرفته است. اتاق بازرگانی بین‌المللی مسئول تدوین اینکوترمز بوده و هر ۱۰ سال یکبار آن را مورد بازبینی قرار می‌دهد. در حال حاضر جدیدترین نسخه آن اینکوترمز ۲۰۲۰ بوده که جدیدا تدوین شده است. این نسخه دچار تغییراتی نسبت به نسخه ۲۰۱۰ است.
اما سوال این است که اینکوترمز چه کاربردی دارد؟ فرض کنید که شما تولیدکننده یا صادرکننده یک کالا هستید، شما می‌توانید کالای تولید خود را در درب کارخانه یا در نقاط دیگری به خریدار تحویل دهید. بنابراین در قرارداد تجاری و اسناد مربوطه نیاز است که چگونگی تحویل کالا کاملا شرح داده شود. در اینجاست که باید از اینکوترمز استفاده کنید. یعنی در قراردادها و اسناد حقوقی فی‌مابین طرفین ذکر می‌کنید که براساس کدام یک از حالا مختلف اینکوترمز قصد دارید کالا را به خریدار تحویل دهید. بنابراین با این کار جای هر گونه تفسیر و تحلیل شخصی گرفته می‌شود و دو طرف می‌توانند به یک سند واحد استناد کنند. برای استفاده از قواعد اینکوترمز باید سه نکته مهم را در نظر بگیرید. نکته اول این است که حتما از قاعده اینکوترمز انتخاب شده را مشخص کنید. به عنوان مثال، ممکن است که شما قصد داشته باشید که از قاعده CIF استفاده کنید. سپس باید نام مکان و بندری که در آنجا کالا را به خریدار تحویل می‌دهید، ذکر کنید. اینکوترمز ۲۰۲۰ که جدیدترین نسخه بوده در یازده فصل و حالت مختلف تدوین شده است.
